ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద గిరిజన జాతరలలో నాగోబా జాతర ఒకటి. ఈ పండుగలో పాములను పూజిస్తారు. ఈ అమావాస్య రోజున తమ ఆరాధ్యదైవం నాగోబా (శేషనారాయణమూర్తి) పురివిప్పి నాట్యం చేస్తుందని గిరిజనుల నమ్మకం. అమావాస్య నాడు సరిగ్గా సాయంత్రం ఏడు గంటల నుంచి రాత్రి పన్నెండు గంటల మధ్య కాలంలో గిరిజన పూజారులకు తమ ఆరాధ్య దైవం ఆదిశేషువు కనిపిస్తాడనీ,వారందించే పాలు తాగి ఆశీర్వదించి అదృశ్యమవుతాడని గిరిజనులు విశ్వసిస్తారు.
ఆదిలాబాద్‌కు 40 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఇంద్రవెల్లి మండలం ముట్నూర్ సమీపంలోని కైస్లాపూర్ గ్రామంలో నాగోబా ఆలయం ఉంది. కైస్లాపూర్‌లో నిర్వహించే ఈజాతరను ప్రభుత్వం జాతీయ పండుగగా ప్రకటించింది. కేస్లాపూర్ జనాభా 400 మందికి మించదు. కానీ పండుగల సమయంలో లక్షలాది మంది ఇక్కడకు వస్తుంటారు. జనవరి 25 నుంచి 29 వరకు నాలుగు రోజుల పాటు ఈ పండుగను తెగ జరుపుకుంటారు. పుష్య మాసం అమావాస్య నాడు జాతర ప్రారంభమవుతుంది. నాగోబాను కొలిస్తే పంటలు బాగా పండుతాయని, ప్రశాంతత వస్తుందని, రోగాలు నశిస్తాయంటూ తెగ నమ్మకం.
History Of Nagoba Jatara
నాగోబా చరిత్రను గోండు తెగవారు విభిన్నంగా చెబుతారు. మెస్రం కుటుంబానికి చెందిన రాణి నాగిమోతికి నాగేంద్రుడు కలలో కనిపించి తన కడుపులో పాము రూపంలో పుడతాడని చెప్పాడని, ఆ కల నెరవేరిందని గోండుల నమ్మకం. నాగేంద్ర తల్లి సర్పరూప రాణి తన చిన్న కూతురు గౌరిని వివాహం చేసుకుంది. అత్త ఆజ్ఞను అనుసరించి, గౌరి మరియు ఆమె భర్త బుట్టలో గోదావరికి ప్రయాణం చేస్తారు, కానీ అది ఉడుము రూపంలో కనిపించినప్పుడు, గ్రామం పాములతో నిండిపోయింది. దీని తరువాత, ధర్మపురిలో గౌరి గోదావరిలో స్నానానికి వెళ్ళినప్పుడు, నాగేంద్ర ఆమెను చూడగానే మానవ రూపం ధరించాడు, అయితే పేరు ప్రతిష్ఠలు కావాలో, సంప్రదాయం కావాలో తేల్చుకోమనగా గౌరి సంప్రదాయాలను లెక్కచేయక పోవడంతో అతను తిరిగి పాముగా మారాడని కథనం. ఆ తర్వాత నాగేంద్రుడిని వెతుక్కుంటూ ఉడుపూరు నుంచి గరిమెలకు వచ్చిన గౌరి గోదావరిలోనే సత్యవసి గుండంలో కలిసిపోయిందని, నాగేంద్రుడు ఆమె వెంట ఉంచిన ఎద్దు రాయిగా మారిందని భక్తుల విశ్వాసం. ఆ తరువాత పెళ్ళి అయిన ప్రతి జంటకు నాగేంద్రుడి సన్నిధిలో పరిచయం చేయాలని (పేథికొరి యాక్‌) చెప్పి నాగేంద్రుడు కెస్లాపూర్‌ గుట్టల్లోకి వెళ్లిపోయాడని చెప్తుంటారు. అదే కెస్లాపూర్‌ గ్రామంగా మారి పోయింది.
నాగేంద్రుడు వెళ్ళిన పర్వతం మీద నిర్మించిన నాగోబా ఆలయం ఉంది. పుష్కా నెలలో అమావాస్య దినోత్సవం సందర్భంగా ప్రతి సంవత్సరం నాగేంద్రుడు కనిపిస్తారని గిరిజనులు నమ్ముతారు. నాగోబా దేవత యొక్క పూజను మెస్రామ్ వంశం నిర్వహిస్తుంది. మెస్రం తెగలో 22 తెగలున్నాయి. ఏడు దేవతలను కొలిచే వారందరూ మేస్రం వంశానికి చెందినవారు. మడావి, మర్సకోల, పుర్క, మేస్రం, వెడ్మ, పంద్రా, పుర్వెత ఇంటిపేరు ఉన్న ప్రజలందరూ మెస్రామ్ కుటుంబానికి చెందినవారు.