భారత రాజకీయ చరిత్రలో, ఒక ప్రాంతీయ ఆకాంక్షను జాతీయ స్థాయికి తీసుకెళ్లి, దశాబ్దాల కలను సాకారం చేసిన అరుదైన నాయకుడు కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖర్ రావు (K. Chandrashekar Rao). రాజకీయాల్లో ఉన్నత శిఖరాలను అధిరోహించినా, కేవలం తెలంగాణ ఆత్మగౌరవం కోసమే అధికారాన్ని వదులుకుని, సుదీర్ఘ పోరాటం చేసి, నూతన రాష్ట్రానికి తొలి ముఖ్యమంత్రిగా నిలిచిన ధీశాలి కేసీఆర్.
ఈ వ్యాసం ఆయన జీవితంలోని ముఖ్య ఘట్టాలు, అంకెలు, తేదీలు మరియు ఆయన పాలనలో దేశానికే ఆదర్శంగా నిలిచిన పథకాలను సమగ్రంగా విశ్లేషిస్తుంది.
1. తొలి జీవితం, విద్య, రాజకీయ ఆరంభం
కేసీఆర్ జననం మరియు విద్య: శ్రీ కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖర్ రావు గారు 1954 ఫిబ్రవరి 17న, అప్పటి మెదక్ జిల్లా, చింతమడక గ్రామంలో జన్మించారు. ఆయన తల్లిదండ్రులు శ్రీ రాఘవరావు మరియు శ్రీమతి వెంకటమ్మ. ఆయన ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం నుండి ఎం.ఏ. (తెలుగు సాహిత్యం) పూర్తి చేశారు. సాహిత్యంపై ఆయనకున్న పట్టునే ఆయన ప్రసంగాలు, పాటలు ప్రతిబింబిస్తాయి.
రాజకీయ ప్రవేశం: కేసీఆర్ గారు మొదటగా యువజన కాంగ్రెస్‌తో రాజకీయ ప్రస్థానం ప్రారంభించారు. అప్పటి కాంగ్రెస్ నాయకుడు అనంతుల మదన్ మోహన్ ఆయనకు రాజకీయ గురువుగా ఉన్నారు.
- తెలుగుదేశం పార్టీ (TDP) ప్రస్థానం: 1983లో ఆయన టీడీపీలో చేరారు. సిద్ధిపేట అసెంబ్లీ నియోజకవర్గం నుండి వరుసగా గెలిచి, టీడీపీ ప్రభుత్వాలలో మంత్రిగా (రవాణా శాఖ, తదితర), మరియు 1999–2001 మధ్య ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ డిప్యూటీ స్పీకర్గా కూడా పనిచేశారు.
2. తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి ఆవిర్భావం (TRS)
తెలంగాణ ప్రాంతంపై కొనసాగుతున్న వివక్ష, అన్యాయాలను రూపుమాపడానికి, ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్రం సాధించాలనే ఏకైక లక్ష్యంతో కేసీఆర్ గారు ఒక సాహసోపేత నిర్ణయం తీసుకున్నారు.
- చారిత్రక రాజీనామా: 2001 ఏప్రిల్ 27న, ఆయన డిప్యూటీ స్పీకర్ పదవికి, టీడీపీ సభ్యత్వానికి రాజీనామా చేసి, తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి (TRS) పార్టీని స్థాపించారు. ఈ చర్య మలిదశ తెలంగాణ ఉద్యమానికి ప్రాణం పోసింది.
- కేంద్ర మంత్రి పదవి త్యాగం: 2004లో యూపీఏ ప్రభుత్వంలో కేంద్ర కార్మిక మరియు ఉపాధి శాఖ మంత్రిగా బాధ్యతలు నిర్వహించినా, తెలంగాణ హామీ నెరవేరకపోవడంతో, 2006 ఆగస్టులో మంత్రి పదవికి రాజీనామా చేసి, ఉద్యమంపై పూర్తి దృష్టి పెట్టారు.
3. అమరణ దీక్ష: ఉద్యమ పతాక స్థాయి
తెలంగాణ ఉద్యమంలో అత్యంత కీలక ఘట్టం కేసీఆర్ గారి నిరాహార దీక్ష.
- నిరాహార దీక్ష: 2009 నవంబర్ 29న, తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ప్రక్రియ ప్రకటించకపోతే ఆమరణ నిరాహార దీక్షకు దిగుతానని ప్రకటించి, సిద్ధిపేటలో దీక్ష మొదలుపెట్టారు. “తెలంగాణ వస్తేనే తప్ప దీక్ష విరమించను” అనే ఆయన సంకల్పం యావత్ దేశాన్ని కదిలించింది.
- కేంద్రం ప్రకటన: ఆయన ఆరోగ్యం క్షీణించడంతో, తీవ్ర ఒత్తిడికి లోనైన అప్పటి కేంద్ర ప్రభుత్వం, 2009 డిసెంబర్ 9న, కేంద్ర హోంమంత్రి పి. చిదంబరం ద్వారా పార్లమెంట్లో తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ప్రక్రియను ప్రారంభిస్తున్నట్లు చారిత్రక ప్రకటన చేయించింది. ఈ ప్రకటన తర్వాతే కేసీఆర్ దీక్ష విరమించారు.
4. తెలంగాణ రాష్ట్ర స్థాపన, ముఖ్యమంత్రిగా విజయాలు
పోరాట ఫలితంగా, భారత పార్లమెంట్లో 2014 ఫిబ్రవరి 18న (లోక్‌సభ) మరియు 2014 ఫిబ్రవరి 20న (రాజ్యసభ) ఆంధ్రప్రదేశ్ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం-2014 ఆమోదం పొందింది.
- తొలి ముఖ్యమంత్రి: తెలంగాణ రాష్ట్రం 2014 జూన్ 2న ఆవిర్భవించగా, అదే ఏడాది జరిగిన ఎన్నికల్లో తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి (TRS) 63 స్థానాలు గెలిచి, కేసీఆర్ గారు తొలి ముఖ్యమంత్రిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు.
- రెండో విజయం (2018): 2018 డిసెంబర్‌లో జరిగిన ముందస్తు ఎన్నికల్లో TRS పార్టీ చారిత్రక విజయాన్ని నమోదు చేసి, 88 స్థానాలు గెలుచుకుంది. ఈ విజయం ఆయన పాలనా దక్షతకు, సంక్షేమ పథకాలకు ప్రజల నుంచి లభించిన ఆమోదంగా నిలిచింది.
- పార్టీ పేరు మార్పు: 2022 అక్టోబర్ 5న, జాతీయ రాజకీయాలపై దృష్టి సారించేందుకు, పార్టీ పేరును భారత్ రాష్ట్ర సమితి (BRS) గా మార్చారు.
5. పాలనా దక్షత: దేశానికే ఆదర్శంగా నిలిచిన పథకాలు
కేసీఆర్ గారి పాలనలో (2014–2023) తెలంగాణ ప్రభుత్వం అనేక విప్లవాత్మకమైన సంక్షేమ, అభివృద్ధి పథకాలు అమలు చేసింది. వీటిలో కొన్ని పథకాలు ఇతర రాష్ట్రాలకు, కేంద్ర ప్రభుత్వానికి కూడా ఆదర్శంగా నిలిచాయి.
| ప్రధాన పథకం | అమలు ప్రారంభం | లక్ష్యం / వివరాలు | జాతీయ గుర్తింపు / అనుసరణ |
| రైతుబంధు | 2018 | రైతులకు పెట్టుబడి సాయం కింద ఎకరానికి సంవత్సరానికి రూ.10,000 అందించడం. | కేంద్ర ప్రభుత్వం దీనిని స్ఫూర్తిగా తీసుకుని పీఎం కిసాన్ సమ్మాన్ నిధి పథకాన్ని ప్రారంభించింది. ఒడిశా వంటి రాష్ట్రాలు కూడా ఈ తరహా పథకాలు ప్రవేశపెట్టాయి. |
| మిషన్ భగీరథ | 2016 | రాష్ట్రంలోని ప్రతి ఇంటికీ నదీ జలాల నుండి శుద్ధి చేసిన సురక్షిత తాగునీటిని కుళాయిల ద్వారా అందించడం. | ఇంటింటికీ కుళాయి నీరు అందించడంలో ఈ పథకం దేశంలోనే ఆదర్శంగా నిలిచింది. 9 రాష్ట్రాల బృందాలు ఈ పథకంపై అధ్యయనం చేశాయి. |
| కాళేశ్వరం ఎత్తిపోతల పథకం | ప్రారంభం: 2019 జూన్ 21 | గోదావరి జలాలను ఎత్తిపోసి, తెలంగాణలోని లక్షలాది ఎకరాలకు సాగునీరు అందించడానికి నిర్మించిన భారీ బహుళార్థ సాధక ప్రాజెక్టు. | దీనిని ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద మల్టీ-స్టేజ్ లిఫ్ట్ ఇరిగేషన్ ప్రాజెక్టుగా పరిగణించారు. |
| ఇతర సంక్షేమం | వివిధ తేదీల్లో | కల్యాణలక్ష్మి/షాదీ ముబారక్, రైతుబీమా, మిషన్ కాకతీయ, షీ టీమ్స్ వంటివి. | పశ్చిమ బెంగాల్ (షీ టీమ్స్), తమిళనాడు, మహారాష్ట్ర (గొర్రెల పంపిణీ) వంటి రాష్ట్రాలు ఈ పథకాలపై అధ్యయనం చేశాయి. |
6. ముగింపు: దార్శనికుడు
2023 డిసెంబర్‌లో జరిగిన ఎన్నికల్లో అధికారం కోల్పోయినప్పటికీ, దశాబ్ద కాలంపాటు తెలంగాణ రాజకీయ వ్యవస్థను నడిపించిన కేసీఆర్ గారి ప్రస్థానం అసాధారణమైనది. ఉద్యమ నాయకుడిగా, పరిపాలనాదక్షుడిగా ఆయన చూపిన పట్టుదల, రాష్ట్ర సాధన కోసం ఆయన చేసిన త్యాగం.. భవిష్యత్ తరాలకు నిబద్ధతకు మరియు లక్ష్య సాధనకు ఒక పాఠంగా నిలుస్తుంది.
తెలంగాణ ఆత్మగౌరవాన్ని తిరిగి నిలబెట్టిన ఈ దార్శనికుడు చరిత్రలో చిరస్మరణీయంగా ఉంటారు.
మీరు ఏమంటారు? కేసీఆర్ గారి ప్రస్థానంలో మీకు అత్యంత స్ఫూర్తినిచ్చిన ఘట్టం ఏది? మీ అభిప్రాయాలను కామెంట్లలో పంచుకోండి.